Την Τετάρτη 14 Ιουνίου 2023, Παγκόσμια Ημέρα Εθελοντή Αιμοδότη, σε εκδήλωση του Συλλόγου Εθελοντών Αιμοποιητικών Κυττάρων και Δωρητών Οργάνων Σώματος Ρόδου "Άγιος Εφραίμ", που πραγματοποιήθηκε στη Λέσχη Εθνοφυλακής Ρόδου, παρέστη, ύστερα από πρόσκληση του Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου, ως κύριος ομιλητής ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας.
Κατά το φετινό εορτασμό τιμήθηκαν ο Περιφερειάρχης Νοτίου Αιγαίου κ. Γιώργος Χατζημάρκος, για το εξαιρετικά σπουδαίο έργο σε τομείς κομβικής σημασίας για την αιμοδοσία και ο Αρχηγός του ΓΕΣ, Αντιστράτηγος Άγγελος Χουδελούδης, στο πρόσωπο του οποίου αναγνωρίσθηκε η σημαντική αιμοδοτική συμβολή του Στρατού Ξηράς.
Η βραδιά έκλεισε με την αναγόρευση σε Επίτιμο Πρόεδρο των Αιμοδοτών του κ. Φιλήμονα Νικολάου, που με την ανιδιοτελή προσφορά του ανύψωσε στην κοινωνία την αιμοδοσία και διασφάλισε, στα 12 χρόνια της θητείας του ως Πρόεδρος του Συλλόγου των Εθελοντών Αιμοδοτών της Ρόδου, από το 2011 έως το 2023, την επάρκεια αίματος στην περιοχή μας.
Ομιλία του Σεβασμιωτάτου
Θα ξεκινήσω τον λόγο συγχαίροντας τον Σύλλογο Εθελοντών Αιμοδοτών Ρόδου για την αποψινή εκδήλωση με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας Εθελοντή Αιμοδότη. Γνωρίζω τις δραστηριότητες του Συλλόγου, εκτιμώ τις προσπάθειες καθώς και την καλή συνεργασία που υπάρχει μεταξύ του εκάστοτε Διοικητικού Συμβουλίου και της τοπικής Εκκλησίας. Ευχαριστώ για την πρόσκληση να μιλήσω στην αποψινή εκδήλωση και υπενθυμίζω στην ευγένεια σας ότι θα σας μιλήσει ο Μητροπολίτης σας, ο οποίος είναι ο Πρόεδρος του «Δικτύου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας». Η Ἱερά Μητρόπολις Ρόδου εἶναι ἡ ἕδρα αυτού του Δικτύου. Μέσα από το Πατριαρχικό Δίκτυο, η Μητέρα Εκκλησία, το Οικουμενικό Πατριαρχεῖο, προσφέρει πνευματική υποστήριξη και καθοδήγηση σε εκείνους που νοσούν, καθώς και στα μέλη των οικογενειών τους, και προωθεί μιά υψηλού επιπέδου μέριμνα στον τομέα της Υγείας, καλλιεργώντας την πνευματική αδελφοσύνη μεταξύ όλων εκείνων οἱ οποίοι συμβάλλουν στη σωτηριώδη αυτή διακονία προς τον άνθρωπο που νοσεί. Σας διαβεβαιώνω ότι ο Παναγιώτατος Πατράρχης μας και το Οικουμενικό Πατριαρχείο αναγνωρίζουν ότι όλοι όσοι διακονούν στο χώρο της Υγείας (και σε αυτούς ανήκετε και σεις οι εθελοντές Αιμοδότες) προσφέρουν διάπλατη μέριμνα και φιλανθρωπία στους αρρώστους, μέ αὐταπάρνηση καί ἀγάπη.
Υπάρχει ένας θρύλος, αυτός του πελεκάνου, που έχει την προέλευση του από την περιοχή της Παλαιστίνης και που υιοθετήθηκε στην αρχαία Ελλάδα και μετά στην εκκλησιαστική παράδοση.
Ἕνας κατάλευκος πελεκάνος, ἀρχοντικό πτηνό, που είχε ύψος σχεδόν δύο μέτρα και διπλάσιο πλάτος όταν άνοιγε τα φτερά του, ἔχει φτιάξει μία ἀσφαλῆ καί εὐχάριστη φωλιά. Μέσα σ’ αὐτήν γεννᾶ καί τοποθετεῖ τούς νεοσσούς, τά μικρά του. Ἐκεῖ αὐτά ἀπολαμβάνουν τή φροντίδα του. Κάποια στιγμή, όταν ο πελεκάνος είχε απομακρυνθεί από τα παιδιά του, ἕνα φίδι πλησιάζει τή ζεστή φωλιά καί πληγώνει καί φαρμακώνει μέ τό δηλητηριασμένο δάγκωμά του τά μικρά. Ἐκεῖνα, καθώς δέχονται τό δηλητήριο τοῦ φιδιοῦ, ἀσθενοῦν καί ὁδηγοῦνται πρός τόν θάνατο. Τήν κρίσιμη καί ἐπικίνδυνη ἐκείνη ὥρα, ὁ πελεκάνος προβαίνει σέ μιά ἐνέργεια μέ ἀνυπολόγιστη σημασία: Τρυπᾶ μέ τό ἴδιο του τό ράμφος τήν πλευρά του καί στάζει στή συνέχεια μέσα στό στόμα τῶν σχεδόν νεκρῶν νεοσσῶν του τό δικό του αἷμα, πού κύλησε ἀπό τήν τρυπημένη πλευρά του. Τό αἷμα αὐτό, γονικό αἷμα, προσφέρεται ἀπό τόν πληγωμένο γονιό στά φαρμακωμένα παιδιά του, ὡς ἀντίδοτο στό δηλητήριο τοῦ φιδιοῦ. Ἀμέσως ἐκεῖνα ἀποκτοῦν καί πάλι τήν ὑγεία καί τή ζωή καί ἀπολαμβάνουν τή χαρά καί τή θαλπωρή, τή φωλιά τους.
Αυτός ο θρύλος έχει ταυτιστεί με την αιμοδοσία. Περιγράφει όλη την διαδικασία της δωρεάς αίματος με κάθε ακρίβεια. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν υποστεί ένα θανάσιμο τραύμα από ένα «κακό» που έχει εισβάλει στον οργανισμό τους και παλεύουν να κρατηθούν ζωντανοί. Χρειάζονται αίμα για να σωθούν. Ο πελεκάνος στον θρύλο (στην περίπτωση της αιμοδοσίας, ο συνάνθρωπος) μεριμνά με απέραντη, θυσιαστική αγάπη και φροντίδα, δίδοντας το πολύτιμο αίμα του, ώστε να σωθούν αυτοί που είναι αντιμέτωποι με τον θάνατο.
Ο πελεκάνος τρυπά την πλευρά του, ώστε να βγει αίμα. Σε όλα τα αρχαία έθνη το αίμα είχε ιδιαίτερη σημασία και συνδεόταν με τις «επιστημονικές» και θρησκευτικές πεποιθήσεις της εποχής τους. Γύρω από το αίμα υπήρχε πάντοτε ένα πέπλο διαφόρων δοξασιών περί της παράξενης έλξης από αυτό, αλλά και ταυτόχρονα αναστάτωσης ή απώθησης. Με την παρουσία του αίματος οι άνθρωποι αισθάνονταν άλλοτε φόβο και άλλοτε θαλπωρή, το θεωρούσαν σημάδι αρχής, γένεσης, ζωής και δημιουργίας, αλλά και στοιχείο φόβου, καταστροφής ή ακόμη και τέλους ή θανάτου.
Οι «επιστημονικές» αξιολογήσεις για την ύπαρξη και τις ιδιότητες του αίματος αρχίζουν ήδη από τους ομηρικούς χρόνους και περιείχαν διάφορες έννοιες που ισχύουν ακόμη και σήμερα. Είναι εξαιρετικά εντυπωσιακό ότι στην ομηρική μυθολογία, υπάρχει ένα σημείο με εκπληκτική ομοιότητα ως προς τη σύγχρονη αιμοδοσία και ειδικότερα τη μεταγγισιοθεραπεία. Περιγράφεται ότι ο μόνος τρόπος για να ανακτήσουν τις αισθήσεις τους οι «σκιές» των νεκρών είναι να εμπλουτιστούν με αίμα, έστω και από ένα ζώο. Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν ότι το αίμα είναι απόλυτα αναγκαίο και ουσιαστικό για την ζωή. Για αυτό τον λόγο το θεωρούσαν ως συνώνυμο με τη ζωή και την ψυχή του ανθρώπου.
Ο δε θάνατος προκαλείται από την έλλειψη αίματος. Πολλοί συγγραφείς και ποιητές συνδέουν τον πόθο της ζωής και της αγάπης, ιδιαίτερα αυτού του έρωτος, με τον αναβρασμό του αίματος που μπορεί, αν δεν πλαισιωθεί σωστά, να μετατραπεί σε μια ζήλεια και ένα μίσος που μπορεί να φτάσει στον φόνο. Φρικτό είναι το θέαμα του φόνου και του αίματος. Κορυφαίο παράδειγμα αυτής της φρίκης αποτελεί η Μήδεια που σκοτώνει τα παιδιά της και έχει τα χέρια της βαμμένα με αίμα, «πνεύμα πιο αιμοβόρο απ᾽ αυτή δεν υπάρχει», λέει ο Ευριπίδης. Έτσι, έχουν βγει τα διάφορα ρητά: του ανέβηκε το αίμα στο κεφάλι˙ το αίμα βράζει˙ πάγωσε το αίμα του˙ ψυχραιμία.
Από ανθρωπολογική, φυλετική, εθνολογική και κοινωνική άποψη, το αίμα θεωρείται φυλετικός, εθνικός και οικογενειακός δεσμός. «Οι Αχαιοί διαφορετικής καταγωγής που κατοικούν στην περιοχή που εκτείνεται από το βόρειο άκρο της Ηπείρου έως το νοτιότερο άκρο της Κρήτης ανήκουν στο ίδιο έθνος, γιατί έχουν το ίδιο φυλετικό αίμα». Εκτός αυτού, το αίμα καταγωγής συνδέει μεταξύ τους όλα τα μέλη μιας οικογένειας και ορίζεται ως «όμαιμον» (με το ίδιο αίμα) κατά τον Ηρόδοτο (5ος αι. π.Χ.). Επιπλέον, αυτός που είναι θαρραλέος, γενναίος και ενάρετος χαρακτηρίζεται, έχει και προέρχεται εξ «αίματος αγαθοίο» (από καλό και ενάρετο αίμα, από μια αξιότιμη καταγωγή).
Επίσης, το αίμα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο σε όλη την μυθολογία, τόσο στην αρχαία ελληνική θρησκευτική παράδοση όσο και σε άλλες αρχαίες παραδόσεις. Σχετίζεται με την ολότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, δηλαδή με την ψυχοσωματική της υπόσταση και σύνθεση. Το αίμα είναι αυτό που ορίζει τους ανθρώπους σε άγριους, ημιάγριους και ήμερους. Ακόμη, οι αρχαίοι Έλληνες πρόσφεραν αίμα στις διάφορες τελετουργίες των θυσιών για να εξευμενίσουν τα «κακά πνεύματα» , ενώ η πολυτιμότερη προσφορά στον νεκρό ήταν και πάλι αίμα προσφερόμενο με ανθρωποθυσίες.
Στην Παλαιά και στην Καινή Διαθήκη, οι προαναφερόμενες από την αρχαιότητα έννοιες πήραν άλλη μορφή με την Σταύρωση του Ιησού Χριστού. Το αίμα εκλαμβάνει μια σωτηριώδη σημασία για τον άνθρωπο, κυρίως από την σχέση του με τον Θεό. Έτσι, η πανάρχαια συνήθεια να χρησιμοποιείται το αίμα ως σύμβολο μιας διαθήκης (συμφωνίας) μεταξύ ανθρώπων παίρνει άλλες διαστάσεις.
Στην Αγία Γραφή το αίμα σφραγίζει –επιβεβαιώνει– την υπόσχεση του Θεού προς τον κόσμο ότι δεν θα τον εγκαταλείψει. Η προσφορά του αίματος του θυσιασμένου ζώου είναι μια ζωτική ένδειξη του λαού ότι θα μείνει αφοσιωμένος σε Αυτόν. Έτσι, ο Μωυσής πήρε το βιβλίο της διαθήκης και το διάβασε στον λαό. Και μετά είπαν όλοι: «Όλα όσα είπε ο Κύριος θα υπακούσουμε σ’ αυτά και θα τα εφαρμόσουμε». Τότε πήρε αίμα από τα δοχεία του θυσιαστηρίου και ράντισε το λαό και τους είπε: «Αυτό είναι το αίμα της διαθήκης που έκανε μαζί σας ο Κύριος, με βάση όλους αυτούς τους λόγους» (Έξοδος 24, 7-8). Η διαθήκη αυτή, η Παλαιά Διαθήκη, ήταν μια προσωρινή συμφωνία εν αναμονή της Καινής Διαθήκης που δόθηκε με την Σταύρωση του Χριστού.
Στην εκκλησιαστική παράδοση, ο μεγαλειώδης πελεκάνος του θρύλου που αναφέραμε, συμβολίζει τον Χριστό επάνω στον Σταυρό, ο οποίος χύνει το αίμα του για να σωθεί η ανθρωπότητα. Ο Σταυρός του Χριστού προξενεί την ίαση και απελευθέρωση από τον διπλό θάνατο του σώματος και της ψυχής. Μάλιστα, οι υμνολόγοι της Εκκλησίας, περιγράφοντας την σταύρωση του Χριστού, υιοθέτησαν την ιστορία του πελεκάνου στα εγκώμια της Μεγάλης Παρασκευής, ψάλλοντας:
«Ὥσπερ πελεκὰν
τετρωμένος τὴν πλευράν Σου, Λόγε,
σοὺς θανόντας παῖδας ἐζώωσας,
ἐπιστάξας ζωτικοὺς αὐτοῖς κρουνοὺς»
Ὅπως ὁ πελεκάνος
πληγωμένος τὴν πλευρά σου, Λόγε,
τὰ νεκρὰ παιδιά σου ἐζώωσες,
ἐπιστάξας σ᾿ αὐτὰ κρουνοὺς ζωοποιούς.
Ο Ιησούς θυσιάστηκε, ώστε να δείξει με τον πιο εμφατικό τρόπο αφενός πού φτάνει η απέραντη αγάπη του για τον Πατέρα του και αφετέρου την σωτηρική αγάπη του Τριαδικού Θεού για τον κόσμο. Το αίμα που χύθηκε από το σταυρωμένο του Σώμα καθαγίασε την ανθρωπότητα, έφερε την συμφιλίωση του ανθρώπου με τον Θεό και με την φύση όλη. Ο Χριστός εγκαινίασε μια Νέα Κτίση – έναν νέο τρόπο ύπαρξης και αρμονικής συνύπαρξης. Με το αίμα του, φέρνει την επουράνια ειρήνη. Όπως αναφέρει ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, «Δεν θυσιάστηκε ο Χριστός μόνο υπέρ των φίλων, αλλά και υπέρ των εχθρών, υπέρ των τυράννων, υπέρ των απατεώνων, υπέρ των μισούντων, υπέρ των σταυρωτών Του. Για όλους αυτούς έχυσε το δικό Του αίμα».. Η συμφιλίωση και ο νέος τρόπος ύπαρξης προξενεί την ίαση και τη θεραπεία σε μια αρρωστημένη ανθρώπινη φύση που είναι κομματιασμένη και που βρίσκεται σε απόλυτη δυσαρμονία. Γι’ αυτό ο Άγιος Παύλος γράφει: «Κι εμείς όλοι… γίναμε με το βάπτισμα δια του ενός Πνεύματος ένα σώμα, και όλοι ποτιστήκαμε από ένα και το αυτό Πνεύμα. Γιατί, βέβαια, το σώμα δεν αποτελείται από ένα μέλος, αλλά από πολλά… Ο Θεός συναρμολόγησε το σώμα δίνοντας μεγαλύτερη τιμή στα μέλη εκείνα που υστερούν, έτσι ώστε να μην υπάρχει πόλεμος μέσα στο σώμα, αλλά τα μέλη να φροντίζουν το ένα το άλλο. Πραγματικά, όταν υποφέρει ένα μέλος, συμπάσχουν όλα τα υπόλοιπα μέλη· κι όταν τιμάται ένα μέλος, χαίρονται μαζί του όλα τα υπόλοιπα μέλη» ( Α’ Κορινθίους 12:12-26).
Ο Χριστός συνεχίζει να προσφέρει την αγάπη του στον κόσμο μέσα από την Θεία Ευχαριστία, προσφέροντας διαρκώς το Αίμα του και όλο του το Σώμα, ώστε να καθαγιασθεί και να διαφυλαχθεί η ανθρώπινη ύπαρξη μέσα από την ενότητα της πίστεως˙ ότι δηλαδή ο Θεός υπάρχει και ότι υπάρχουμε μέσα από την δική του αγάπη. Λαμβάνοντας το Σώμα του και το Αίμα του στην Θεία Λειτουργία, γινόμαστε κοινωνοί της αγάπης του και, με αυτό τον τρόπο, μας επιβεβαιώνει ότι Ἐγώ εἰμι μεθ’ ὑμῶν, καί οὐδείς καθ’ ὑμῶν» (εγώ είμαι μαζί σας, γι’ αυτό και κανείς δεν μπορεί να είναι εναντίον σας).
Είναι αδύνατο να «πνευματικοποιήσουμε» την αιματηρή θυσία του Χριστού, υποβαθμίζοντάς την σε μια καλή φιλανθρωπική πράξη. Ο Εσταυρωμένος δημιουργεί μια ουσιαστική σχέση με αυτόν που υποφέρει. Από τον Σταυρό, καλεί όλους μας που είμαστε κουρασμένοι και φορτωμένοι να μαθητεύσουμε κοντά Του. Αυτός, που είναι πράος και ταπεινός, διδάσκει με τη ζωή Του ότι μέσα από την πραότητα, την ταπείνωση και την αποδοχή της προσωπικής αδυναμίας, οι κουρασμένοι και φορτωμένοι άνθρωποι θα βρουν ανάπαυση από τον πόνο και τη δυστυχία (Ματθ. 11:28-29)». Ύστερα, μας καλεί να τον αφήσουμε να μας αναστήσει, να μεταμορφώσει την θλίψη μας σε χαρά και αγαλλίαση και να γίνουμε μέτοχοι και εκφραστές τις δικής του φιλανθρωπίας.
Η αιμοδοσία είναι πράγματι μια έκφραση της Σταυρικής Του θυσίας, της ελπιδοφόρου Ανάστασης και την δικής Του φιλανθρωπίας. Δεν πρέπει να την θεωρήσουμε ως μια απλή, καλή ανθρωπιστική πράξη. Δίδοντας το αίμα μας, σώζουμε ζωές, επειδή, με ένα ζωτικό τρόπο, προσφέρουμε τον εαυτόν μας, ώστε να δημιουργηθούν και να συνεχίσουν οι ανθρώπινες σχέσεις, όπως ο Χριστός προσέφερε το αίμα του για να κρατηθεί η σχέση του μαζί μας ζωντανή. Η προσφορά του αίματος είναι μια ευχαριστιακή προφορά, γιατί μέσα από αυτήν αναγνωρίζουμε το δώρο ζωής που μας έδωσε ο Θεός. Συνδεόμαστε με τον Θεό που διαρκώς προφέρει. Δίνουμε το αίμα μας ως ένδειξη ευχαριστίας για το αίμα που αυτός έδωσε: «Τὰ σὰ ἐκ τῶν σῶν Σοὶ προσφέρομεν κατὰ πάντα καὶ διὰ πάντα..» («Σου προσφέρουμε τα δικά σου δώρα από τα δικά σου αγαθά, σύμφωνα με όλα όσα όρισες και για όλα όσα έκανες»). Προφέροντας το πολύτιμο αίμα μας, θα δούμε τον κόσμο με έναν διαφορετικό τρόπο, και όχι μόνο, αλλά θα αναγνωρίσουμε ταπεινά ότι ο καθένας είναι ένα δώρο του Θεού. Παρομοίως, ο καθένας μας είναι ένα δώρο στον συνάνθρωπό μας που ο Θεός θέλει να σωθεί. Δίδοντας το δικό μας αίμα, δίνουμε «μεγαλύτερη τιμή στα μέλη εκείνα που υστερούν». Μέσα από την αιμοδοσία, πραγματώνεται η συμφιλίωση με τον συνάνθρωπό μας. Σήμερα, σε ένα κόσμο που υποφέρει και διαιρείται από φυλετικές εχθρότητες, ζήλεια, φθόνο και μίσος, που καταλήγουν σε αιματικές συγκρούσεις και εγκλήματα, η συμφιλίωση μεταξύ όλων είναι απαραίτητη για να σωθεί ο κόσμος. Έτσι, δίδοντας αίμα, ενθυμήσου ότι όλοι μας είμαστε κοινωνοί της γεώδους φύσεως, και ευεργέτες στους πάντες (Ισαάκ ο Σύρος). Ενθυμήσου ότι όλοι μας είμαστε συνδεδεμένοι με το αίμα που μας ενώνει. Όπως λέει ο Απόστολος Παύλος, «δεν υπάρχει πια Ιουδαίος και ειδωλολάτρης, δεν υπάρχει δούλος και ελεύθερος, δεν υπάρχει άντρας και γυναίκα· όλοι σας είστε ένας, χάρη στον Ιησού Χριστό» (Γαλάτας 3:28). Όλοι έχουν το δικαίωμα να ζήσουν και να δεχθούν αγάπη. Τέλος, πρέπει όλοι μας να θυμηθούμε ότι κάποια στιγμή ενδέχεται να αρρωστήσουμε και να χρειαστούμε αίμα˙ ότι κάθε ημέρα βρισκόμαστε μπροστά στον κίνδυνο του θανάτου. Έτσι, θα ζήσουμε με πραότητα, θα αποφύγουμε τα εφήμερα και θα συμβάλλουμε στα αιώνια, εις ανάμνηση και μίμηση του Χριστού που έδωσε το αίμα του και την ζωή του όλη για να ενωθεί και να σωθεί ο κόσμος.
